Kanama Riski Hemşirelik Bakım Planı
Kanama Riski Tanısı Nedir?
Kanama riski, bireyin normal hemostaz mekanizmalarının bozulması veya kanama eğilimini artıran durumların varlığı nedeniyle iç veya dış kanamaya maruz kalma olasılığının yüksek olduğu durumu ifade eder. NANDA-I hemşirelik sınıflamasında “Risk for Bleeding” olarak tanımlanan bu durum, henüz kanama gelişmeden önce koruyucu ve önleyici hemşirelik girişimlerinin planlanmasını gerektirir. Kanama riski; antikoagülan ilaç kullanımı, cerrahi girişimler, travma, karaciğer hastalıkları ve kan pıhtılaşma bozuklukları gibi birçok faktörden kaynaklanabilir. Hemşirelerin bu risk faktörlerini erken dönemde tanıması ve uygun izlem yapması, yaşamı tehdit edebilecek ciddi kanamaların önlenmesinde kritik rol oynar. Özellikle hastane ortamında invaziv işlemler ve antitrombotik tedaviler kanama riskini önemli ölçüde artırdığından, bu hastaların yakın takibi büyük önem taşır.
Kanama Riskinin Nedenleri Nelerdir?
Kanama riski, pıhtılaşma sisteminin herhangi bir aşamasında meydana gelen bozukluklar, ilaç kullanımı veya hastalık süreçleri nedeniyle ortaya çıkabilir. Bu faktörler tek başına veya birlikte bulunduğunda kanama riskini önemli derecede artırır. Hemşirelik bakımında bu nedenlerin belirlenmesi, kanama komplikasyonlarının önlenmesinde ilk adımı oluşturur.
- Antikoagülan ilaç kullanımı (varfarin, heparin, DMAH)
- Antiplatelet ilaçlar (aspirin, klopidogrel)
- Karaciğer hastalıkları ve siroz
- Trombositopeni (düşük trombosit sayısı)
- Hemofili ve diğer pıhtılaşma bozuklukları
- Böbrek yetmezliği
- Cerrahi girişimler ve invaziv işlemler
- Travma ve yaralanmalar
- Dissemine intravasküler koagülasyon (DIC)
- Vitamin K eksikliği
- Malignite ve kemik iliği hastalıkları
Kanama Riski Yüksek Olan Gruplar Nelerdir?
Bazı hasta grupları kanama gelişimi açısından çok daha yüksek risk taşır ve bu bireylerde küçük travmalar bile ciddi kanamalara yol açabilir. Bu risk gruplarının hemşireler tarafından tanınması, bakım önceliklerinin belirlenmesine ve koruyucu önlemlerin daha etkin uygulanmasına olanak sağlar.
- Antikoagülan tedavi alan hastalar
- Karaciğer sirozu olan bireyler
- Hemofili ve von Willebrand hastalığı olanlar
- Trombosit sayısı düşük olan hastalar (kemoterapiden sonra)
- Hemodiyaliz hastaları
- Ameliyat öncesi ve sonrası hastalar
- Gastrointestinal kanama öyküsü olan bireyler
- İleri yaş hastaları
- Alkol bağımlılığı olan bireyler
- Yoğun bakım hastaları
Kanama Riski için Belirtiler ve Bulgular Nelerdir?
Kanama riski bir “risk tanısı” olduğu için hasta henüz aktif kanama geliştirmemiştir, ancak hemşire hastayı değerlendirirken hem risk faktörlerini hem de erken kanama belirtilerini dikkatle gözlemlemelidir. Kanama başladığında veya gelişme riski yüksek olduğunda aşağıdaki bulgular görülebilir:
- Ciltte peteşi, ekimoz ve morarma
- Diş eti kanaması
- Burun kanaması (epistaksis)
- İdrarda kan (hematüri)
- Dışkıda kan (melena, hematokezya)
- Kusma ile kan gelmesi (hematemez)
- Uzamış kanama zamanı
- Menstrüel kanamanın artması
- Eklem şişliği ve ağrısı (hemartroz)
- Baş ağrısı ve bilinç değişiklikleri (intrakraniyal kanama şüphesi)
- Hipotansiyon ve taşikardi
- Solukluk ve halsizlik
Kanama Riski Hemşirelik Amaçları Nelerdir?
Kanama riski olan hastalarda hemşirelik bakımının temel hedefi, kanamanın önlenmesi, risk faktörlerinin azaltılması ve erken müdahale için hastanın yakından izlenmesidir. Amaçlar hastanın klinik durumuna göre kısa ve uzun vadeli olarak belirlenir.
Kısa Vadeli Amaçlar
- Hasta kanama belirtileri açısından düzenli izlenir
- Travma ve yaralanma önlenir
- Pıhtılaşma parametreleri normal sınırlarda tutulur
Uzun Vadeli Amaçlar
- Hasta ciddi kanama komplikasyonu geliştirmeden iyileşir
- Hasta ve ailesi kanama riskini azaltıcı önlemleri öğrenir
- Hastanın hemostaz dengesi korunur
Kanama Riskinin Hemşirelik Girişimleri Nelerdir?
Hemşirelik girişimleri, kanamayı önlemeye yönelik koruyucu, izleyici ve destekleyici uygulamaları içerir. Bu girişimler sistematik ve kanıta dayalı şekilde uygulandığında kanama komplikasyonları önemli ölçüde azalır.
Değerlendirme ve İzlem
- Vital bulguları sık aralıklarla izleme (her 4 saatte bir veya daha sık)
- Kanama belirtilerini düzenli değerlendirme
- Pıhtılaşma testlerini takip etme (PT, aPTT, INR, trombosit sayısı)
- Hemoglobin ve hematokrit değerlerini izleme
- İdrar, gaita ve kusma içeriğini kanama açısından kontrol etme
- Nörolojik durumu değerlendirme (intrakraniyal kanama riski)
Travma ve Yaralanma Önleme
- Güvenli ortam sağlama (keskin köşeleri koruma, kaygan zeminleri önleme)
- Düşme riskini azaltıcı önlemler alma
- İntramusküler enjeksiyonlardan kaçınma
- İnvaziv girişimleri minimumda tutma
- Yumuşak diş fırçası kullanımını önerme
- Tıraş bıçağı yerine elektrikli tıraş makinesi önerme
İlaç Yönetimi ve Tedavi
- Antikoagülan ve antiplatelet ilaçları hekim istemine göre uygulama
- İlaç dozlarını ve zamanlamasını titizlikle takip etme
- İlaç etkileşimlerine dikkat etme
- Gerektiğinde antidot hazır bulundurma (Vitamin K, protamin sülfat)
- Ağrı kesici olarak aspirin yerine parasetamol tercih etme
Hemşirelik Bakım Uygulamaları
- Nazik ve dikkatli bakım sağlama
- Venöz kan alımında uzun süreli bası uygulama
- Kan basıncı ölçümünde aşırı sıkı manşon kullanmaktan kaçınma
- Nazogastrik sonda ve idrar sondası takılmasında dikkatli olma
- Hastayı pozisyon değişimlerinde dikkatle destekleme
Beslenme ve Sıvı Yönetimi
- Vitamin K içeren besinleri dengeli tüketme konusunda eğitim verme
- Alkol tüketiminden kaçınma konusunda bilgilendirme
- Yeterli sıvı alımını sağlama
- Konstipasyonu önlemek için lifli beslenmeyi destekleme
Eğitim ve Danışmanlık
- Hasta ve ailesine kanama belirtilerini tanıma eğitimi verme
- İlaç kullanımı ve yan etkiler hakkında bilgilendirme
- Travmadan korunma yöntemlerini öğretme
- Hangi durumlarda sağlık kuruluşuna başvurulacağını açıklama
- Medikal alert bileklik takma önerisinde bulunma
Kanama Riski ile İlişkili Komplikasyonlar
Kanama önlenemediğinde veya erken müdahale edilemediğinde yaşamı tehdit eden ciddi komplikasyonlar gelişebilir. Bu nedenle hemşirelerin önleyici yaklaşımı benimsemeleri ve erken uyarı işaretlerini hemen fark etmeleri hayati önem taşır.
- Hemorajik şok ve hipovolemik şok
- Anemiye bağlı organ yetmezlikleri
- İntrakraniyal kanama ve inme
- Gastrointestinal kanama
- Hemartroz ve eklem hasarı
- Kan transfüzyonu ihtiyacı
- Uzamış hastanede kalış
- Mortalite riskinde artış
Değerlendirme Kriterleri
Bakımın etkinliği ve hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığı belirli kriterler doğrultusunda değerlendirilir. Bu değerlendirme, bakım planının devam ettirilmesi veya revize edilmesi konusunda karar vermeyi sağlar.
- Hastada aktif kanama gelişmemesi
- Vital bulguların stabil seyretmesi
- Pıhtılaşma parametrelerinin terapötik aralıkta olması
- Hemoglobin ve hematokrit değerlerinin stabil kalması
- Ciltte peteşi, ekimoz artışının olmaması
- Hastanın kanama riskini azaltıcı önlemleri uygulayabilmesi
- Travma ve yaralanma olaylarının meydana gelmemesi
Kanama Riski Hemşirelik Bakım Planı Tablosu
| Hemşirelik Tanısı | Nedenleri | Risk Faktörleri | Amaçlar | Hemşirelik Girişimleri | Beklenen Sonuçlar |
|---|---|---|---|---|---|
| Kanama Riski | Antikoagülan kullanımı, pıhtılaşma bozuklukları, karaciğer hastalığı | Düşük trombosit, cerrahi girişim, invaziv işlemler | Kanamanın önlenmesi | ⭐ Vital bulgu izlemi ⭐ Pıhtılaşma testleri takibi ⭐ Travma önleme ⭐ İlaç yönetimi ⭐ Hasta eğitimi | – Kanama gelişmez – Parametreler stabil kalır – Hasta korunma yöntemlerini bilir |
Sonuç ve Öneriler
Kanama riski, özellikle antikoagülan tedavi alan, pıhtılaşma bozukluğu olan ve cerrahi girişim geçiren hastalarda dikkatle yönetilmesi gereken önemli bir hemşirelik tanısıdır. Erken risk belirleme, düzenli izlem, travma önleme ve hasta eğitimi ile ciddi kanama komplikasyonları önlenebilir. Hemşireler, hastanın güvenliğinin sağlanmasında ve kanama riskinin yönetilmesinde kilit rol oynar. Pıhtılaşma parametrelerinin yakın takibi, ilaç yönetiminin titizlikle yapılması ve hastanın korunma yöntemlerini öğrenmesi, kanama olaylarını azaltır ve yaşam kalitesini artırır. Multidisipliner ekip işbirliği içinde gerçekleştirilen bu bakım planı, hastanın güvenli bir şekilde tedavi sürecini tamamlamasına önemli katkı sağlar.
Kanama riski hemşirelik tanısı nedir?
Kanama riski, bireyin kan kaybı yaşama olasılığının artması durumudur. NANDA-I hemşirelik sınıflamasında Risk for Bleeding olarak tanımlanır ve henüz aktif kanama olmadan önce kullanılan koruyucu (risk) hemşirelik tanıları arasında yer alır.
Kanama riski hangi durumlarda ortaya çıkar?
Antikoagülan veya antiplatelet ilaç kullanımı, cerrahi girişimler, travma, koagülasyon bozuklukları, trombositopeni, karaciğer hastalıkları ve invaziv işlemler gibi durumlarda ortaya çıkabilir.
Kanama riski tanısında hemşirelik girişimleri nelerdir?
Bu tanıda hemşirelik girişimleri; kanama belirtilerinin izlenmesi, invaziv işlemlerde dikkatli olunması, bası uygulaması, laboratuvar değerlerinin (INR, PT, aPTT, trombosit) takibi ve hasta ile ailesine kanamadan korunma eğitimi verilmesini kapsar.
Kanama riski ile aktif kanama tanısı arasındaki fark nedir?
Kanama riski tanısında bireyde henüz kanama gelişmemiştir ancak gelişme olasılığı vardır. Aktif kanama tanısında ise klinik belirtiler ve/veya laboratuvar bulguları ile kanama durumu mevcuttur. Bu nedenle kanama riski tanısı önleyici hemşirelik bakımına odaklanır.
